@article{SALIH WAISY_2020, title={هه‌لۆیستیێ هه‌رێمى و نێڤده‌وله‌تى ژ جینۆسایدكرنا كوردان ل عێراقێ دناڤبه‌را ئادارا 1975تا ئه‌یلۆڵا 1988 }, volume={22}, url={https://journal.uod.ac/index.php/uodjournal/article/view/666}, DOI={10.26682/chjuod.2019.22.1.4}, abstractNote={<p>ناڤه‌رۆكا ڤێ ڤه‌كۆلینێ "هه‌لۆیستێ هه‌رێمى و نێڤده‌وله‌تى ژ جینۆسایدكرنا كوردان ل عێراقێ دناڤبه‌را ئادارا 1975 تا ئیبۆنا 1988"ێ یه‌. یا فه‌ره‌ ئاماژه‌ بهندێ بده‌ین، كو جینۆساید ئێك ژ مه‌ترسیدارترین و كاریگه‌رترین رێكه‌ كو رژێمێن دكتاتۆر برێكێن جودا جودا ب دژى ملله‌تیێن ژێر ده‌ستهه‌لاتا خۆڤه‌ بكاردئینانن. هه‌لبه‌ت رژێمێن ده‌ستهه‌لاتدار جینۆسایدێ ب دژى ئه‌وان نه‌ته‌وه‌یان بكاردئینن ئه‌وێن بزاڤێ دكه‌ن مافێن خو د چوارچوڤێ یه‌كه‌كا سیاسى و كارگێرى یا خو بخۆ برێڤه‌برنێ یان سه‌ربه‌خو بوونێ دا بده‌ستڤه‌ بینن.بێگومان ئه‌و ده‌ستهه‌لاتدار ئه‌ڤێ پرۆسێسێ ئه‌نجام دده‌ن ژبه‌ركو ئه‌و هزر دكه‌ن كو ئه‌و ملله‌ت پارچه‌ك گرنگه‌ ژ بهێز بوونا ده‌ستهه‌لاتا وێ یان وه‌لاتێن وان تژى ژێده‌رێن سرۆشتى نه‌ كو هزر دكه‌ن ئه‌گه‌ر ژ بن كونترۆڵا وان بده‌ركه‌ڤن دێ زیانێن كاریگه‌ر ب داهات و ئابۆرێ وان كه‌ڤن. له‌وڕا ئه‌و كریارێن جینۆسایدێ ب دژى وان په‌یره‌و دكه‌ن ب مه‌ره‌ما هندێ كو بێ ده‌نگ بمینن و ب ده‌سهه‌لاتا وان رازیببن. هه‌لبه‌ت ل درێژاهیا دیرۆكا هه‌ڤچه‌رخا عێراقێ دا ملله‌تێ كورد توشى كاره‌سات و قركرنێ ژلایێ حكوومه‌تێن عێراقێ ڤه‌ بووینه‌. هه‌روه‌سا سه‌ركردایه‌تیا كوردى بزاڤێن بهێزكرینه‌ ژبۆ گه‌هاندنا كێشا خۆ یا نه‌ته‌وه‌یى بۆ ڕایا گشتى یا جیهانێ. ئه‌ڤ ماوه‌یێ دڤێ ڤه‌كۆلینێ دا هاتیه‌ ته‌رخانكرن دهێته‌ هژمارتن ده‌ستپێكا پرۆسێسا جینۆسایدكرنا كوردان ل عێراقێ. ژبه‌ركو پشتى شكه‌ستنا شۆره‌شا كوردى ل ئادارا 1975ێ، رژێما به‌عس ڕاسته‌وخۆ ده‌ست ب پرۆگرامێ خۆ یێ قركرنا كوردان كر. لڤى سه‌ر ده‌مى دا، زلهێزێن هه‌رێمى و نێڤده‌وله‌تى رۆله‌كێ گرنگ دڤێ پرۆسێسێ دا هه‌بوو. ژبه‌ر هندێ بفه‌ر هاته‌ دیتن كو ڤه‌كۆلینه‌ك ل دۆر هه‌لۆیستێ هه‌رێمى و نێڤده‌وله‌تى ژ جینۆسایدكرنا كوردان ل عێراقێ بهتێته‌ سازكرن. <br>ئه‌ڤ ڤه‌كۆلینه‌ ژ پێشه‌كییه‌كێ، ده‌رازینك، سیێ ته‌وه‌ران و ده‌رئه‌نجامان پێك دهێت. دپێشه‌كیا ڤه‌كۆلینێ به‌حسێ گرنگى، ئارمانج، رێباز و ژێده‌رێن ڤێ ڤه‌كۆلینێ هاتیه‌ كرن. ژبۆ پتر ئاشنا بوونا دیرۆكا قركرنا كوردان ل عێراقێ، ده‌رازینكا ڤه‌كۆلینێ كورتیه‌كێ دده‌تن سه‌ر سیاسه‌تا قركرنا كوردان ژلایێ حكوومه‌تا عێراقێ ڤه‌ دناڤبه‌را سالێن 1975تا 1980ێ. ته‌وه‌رێ ئێكێ یێ ڤێ لێكولینێ روونكرنا دده‌تن سه‌ر هه‌لۆیستێ كوردان بخۆ ل دۆر قركرنا نه‌ته‌وه‌یێ كورد و گه‌هاندنا قركرنا كوردان بۆ جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى. ئه‌ڤ ڤه‌كۆلینه‌ د دته‌وه‌رێ خۆ یێ دوویێ دا ب هویرى و كویرى بزاڤێ دكه‌تن هه‌لۆیستێ ده‌وله‌تێن هه‌رێمى ل دۆر قركرنا كوردان شرۆڤه‌ بكه‌تن. د ته‌وه‌ریێ خۆ یێ سییێ دا، ئه‌ڤ ڤه‌كۆلینه‌ ب هووشیارى و ب ره‌نگه‌كێ زانستى دۆیڤچوونێ دكه‌تن ل سه‌ر دیاركرنا سیاسه‌ت و هه‌لۆیستێ نێڤده‌وله‌تى ژ قركرنا كوردان ژلایێ رژێما عێراقێ ڤه‌. بێگومان ئه‌ڤ ته‌وه‌رێ بنكوكێ سه‌ره‌كى یێ ڤێ ڤه‌كۆلینێ یه‌. چونكو دڤى ده‌مى دا ده‌وله‌تێن زلهێز وه‌ك ولایه‌تێن ئێكگرتیێن ئه‌مریكا سیاسه‌ته‌ك رێڤیاتیێ هه‌مبه‌رى كوردان په‌یره‌و كر بوو. ده‌رئه‌نجامێن ڤێ لێكۆلینێ به‌حسێ ئه‌وان ده‌رئه‌نجامان دكه‌تن یێن خۆدانێ وێ گه‌هشتیێ.</p&gt;}, number={S1}, journal={Journal of Duhok University}, author={SALIH WAISY, KARWAN}, year={2020}, month={Jul.}, pages={50-108} }