(پەرتووكا "الاكراد فی بهدینان" د خواندنەكا رەخنەیی و ڕاستڤەكرنێن دیرۆكی دا (ڤەكۆلینەكا بەڵگەنامەیی

  • HERSH KEMAL REKANI Qubehan Center-Duhok, Kurdistan Region-Iraq
Keywords: كوردێن به‌هدینان (الاكراد فی بهدینان) ، زانا و میر و روودان ، به‌لگه‌نامه‌ و ده‌ستنڤیس.

Abstract

په‌رتووكا (الاكراد فی بهدینان) یا نڤیسه‌ر و مێژوونڤیسێ به‌رنیاسێ به‌هدینان (مه‌لا ئەنوه‌رێ مایی) ، كو په‌رتووكه كا تایبه‌ت دهێته‌ هژمارتن یا تایبه‌تمه‌ند ل سه‌ر دیرۆكا كوردێن ده‌ڤه‌را به‌هدینان ئەوا ل سالا 1960 ل مووسل هاتیه‌ چاپكرن ، ژ بۆ خواندنه‌كا ره‌خنه‌یی و دیاركرنا چه‌ندین تێبینی و راستڤه‌كرنێن دیرۆكی ل سه‌ر ڤێ په‌رتووكێ ل دویڤ به‌لگه‌نامه‌ و ده‌ستنڤیسان، ژ به‌ركو ئەڤ په‌رتووكه‌ وه‌ك لێڤه‌گه‌ر مشه‌ دهێته‌ بكارینان ، دا پتر ببیته‌ جهێ مفای و بۆ چاپێن بهێت راوه‌ستاندنه‌كا زانستی ل سه‌ر بهێته‌ كرن ، ئەڤ ڤه‌كۆلینه‌ دێ بزاڤێ كه‌ت ل دویڤ به‌لگه‌نامه‌یێن ره‌سه‌ن و ده‌ستنڤیسان چه‌ندین شاشی و تێكه‌لكرنێن دیرۆكی د ڤێ په‌رتووكێ دا راستڤه‌كه‌ت و ل سه‌ر بنه‌مایه‌كێ زانستی شرۆڤه‌كه‌ت، و دێ پتر گرنگیێ ده‌ته‌ دیرۆكا ل سه‌رده‌مێ میرگه‌ها به‌هدینان و ده‌وله‌تا عوسمانی.
ڤەكۆلین ل سەر سێ‌ تەوەران هاتیە دابەشكرن :
ئێك : میرێن میرگەها بەهدینان
دوو : زانا و هۆزانڤان و ناڤدار
سێ‌ : روودان.

 

Downloads

Download data is not yet available.

References

لیستا ژێدەر و لێڤەگەڕان
1_ دەستنڤیس :
محەممەدتەییار پاشا :
دیوانا محمد مغربی، (دەستنڤیس : 1231مش / 1816ز)
محەممەدسەعید مهری ( زانا و مفتی و هۆزانڤان و دیرۆكنڤیس 1795_1884) :
المجمع، (دەستنڤیسەكا نەبەڵاڤكری)،( ژ: ئەندازیار بلند محمدشكری مفتی) ل ئاكرێ.
یاسین خیرالدین الخگیب العمری (1157_ 1235هـ/1744–1820م) :
_ الدر المكنون فی المێ‌‌پر الماچیە من القرون/ الدر المكنون فی تاریخ القرون (تاریخ یاسین افندی العمری)،(مخگوگ : 1226 هـ_1811م) :
_ الدر المكنون فی المێ‌‌پر الماچیە من القرون، بخگ : علی بن یاسین أفندی العمری، (مخگوگ : 1824م).
ـــــــــــــــــــــــ :
دەستنڤیسەكا سالا 1782ز.
2_ پەرتووك :
أ_ ب زمانێ كوردی
شەرەفخان بدلیسی :
شەرەفنامەیا شەرەفخانێ بدلیسی تەرجەما مەلا مەحموودێ بازیدی، تویژاندن : سەعید دێرەشی، دەزگەها سپیرێز بۆ چاپ و بەلاڤكرنێ_دهۆك ، (دهۆك : 2007).
محەمەد عەلی قەرەداغی :
بووژاندنەوەی مێژووی زانایانی كورد لەرێگەی دەستخەتەكانیانەوە، دەزگای چاپ و بلاوكراوەی ئاراس_هەولێر، ب8، (هەولێر : 2008).
مەستوورەی كوردستانی :
مێژووی ئەردەڵان ، و : هەژاری موكریانی ، دەزگای چاپ و بلاوكردنەوەی ئاراس _هەولێر، چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە_ هەولێر ، (هەولێر : 2002).
هێرش كەمال رێكانی :
عەشیرەتێن بەهدینان 1514_1919ز ڤەكۆلینەكا دیرۆكی بەڵگەنامەیی، سەنتەرێ بێشكچی بۆ ڤەكۆلینێن مرۆڤایەتی_ زانكۆیا دهۆك، (دهۆك : 2019).
ب_ ب زمانێ عەرەبی :
شرف خان البدلیسی (اڵامیر)(ت : 1601/1602م)
شرفنامه فی تاریخ الدول و الامارات الكردیە، ت : محمد علی عونی، دار الزمان للگباعە والنشر و التوزیع، (دمشق_سوریا: 2006).
عماد عبدالسلام روۆف :
المعجم التاریخی لإمارە بهدینان، من مگبوعات الاكادیمیە الكوردیە ، (اربیل : 2011).
عماد عبدالسلام روۆف_ نرمین علی محمد أمین :
شواهد المقبرە السلگانیە فی العمادیە ، من مگبوعات الاكادیمیە الكوردیە ، (أربیل : 2011)
نزار أیوب گولی :
إمارە هكاری فی العهد العپمانی 1514_1849 دراسە تاریخیە وپائقیە، دار سپیرێز للگباعە و النشر، ( دهوك : 2017).
مالمیسانژ :
بدرخانیو جزیرە بوتان، ت : شكور مصگفی، مگبعە وزارە الپقافە_ اربیل، (اربیل : 1998).
3_ رۆژنامە و گۆڤار :
بلند محەممەدشوكری مفتی :
موفتیێ ئاكرێ مهری و بەڵگەهكرنا سالا ژدایكبوونا شێخ بهائەدین نەقشەبەندی ، گۆڤارا نیژەن ، ژمارە 4 ، تەممووز تا كانوونا ئێكێ 2014.
عبدالرحمن مزوری :
هۆزانڤان محمدێ مەغربی ژناڤ بەرواریا چو تەبرێز ، گۆڤارا پەیڤ ، ژمارە 52 ، 2010.
میقداد مەدحەت بەدرخان :
رۆژنامەیا كوردستان ، ژمارە 2، چاپخانەیا الهلال_ قاهیرە ، پێنج شەمب : 28 زیلحیججە 1315_ 19 / 5 / 1898ز.

هێرش كەمال رێكانی :
_ دەنگوباسێ مرنا میرێ میرگەها بەهدینان ئیسماعیل پاشایێ دووێ درۆژنامەیا زورا‌و دا ، گۆڤارا سالنامەیا سەنتەرێ بێشكچی، ژمارە 2 ، نیسانا 2019.
_ بیرەوەریا وەغەرا میرێ میرگەها بەهدینان بەهرام پاشایێ مەزن 22 / 12/1768ز ، رۆژنامەیا ئەڤرۆ، ژمارە 2728 ، دووشەمب 23 /12/ 2019.
Published
2021-03-01
How to Cite
REKANI, H. K. (2021). (پەرتووكا "الاكراد فی بهدینان" د خواندنەكا رەخنەیی و ڕاستڤەكرنێن دیرۆكی دا (ڤەكۆلینەكا بەڵگەنامەیی. Journal of Duhok University, 24(1), 92-112. https://doi.org/10.26682/chjuod.2021.24.1.6