رەخنەیا زمانڤانی بۆ رۆمانا کۆچۆ: تیورا گەهاندنا زمانیا رومان یاکوبسنی
Abstract
پروسێسا گەهاندنێ وەك پێدڤیەكا سەرەكی د ژیانێدا، بوویە جهێ گرنگیپێدانا گەلەك ژ تیورڤانان، ئەڤجا تیور د بوارێن جۆراوجۆردا ل دور ڤێ پروسێسێ داناینە و، ژبەر گرنگیا رۆلێ زمانی، هەولدان بۆ ڤەكولینا زمانی ب مەبەستا دیاركرنا ئەركێن وی د پروسێسا گەهاندنێدا ژ بابەت و ئاریشێن گرنگبوویە، ئەوژی ب هژمارتنا زمانی ب هێزترین و بەرفرەهترین ستوینێن گەهاندنێ د ناڤبەرا مروڤاندا، لەورا مروڤی بەردەوام هەولدایە شێواز و ڕێكێن ڤێ پروسێسێ د گەل كەسێن دەوروبەردا پێشبێخیت و بەرەڤ باشتر ببەت. زانایێن زمانڤانی تیور د بوارێ گەهاندنا زمانیدا داناینە، ژ وان ژی تیورا ئەركێن زمانیا (رومان یاكوبسن)یە ب مەبەستا بەرزكرنا شێواز و ڕێكێن زمانی بۆ رابوون ب گەهاندنا ئەكتیڤانە د ناڤبەرا مروڤاندا.دانانا(یاكوبسن)ی بۆ تیورا ئەركێن زمانی جەختكرنە ل سەر بابەتێ ئەدەبیەتا بەرهەمێ ئەدەبی د پروسێسا گەهاندنا زمانیدا یا كو ل سەر شەش ئەركان دابەشکری، ئەوژی:ئەركێ فرێكەری هەلچوون/دەربرینە و ئەركێ وەرگری تێكەهاندن/كاریگەربوونە و ئەركێ پەیامێ شعریەت/ ئیستاتیكایە، ئەركێ چارچوڤە بۆڤەگەری/رەوانەكرنێ بجهدهینیت، ئەركێ كەنالێ گەهاندنێ/ئاگەهداركرن و بەردەوامیدانە ب پروسێسا گەهاندنێ، ئەركێ كودی میتازمانیە. د ئەنجامدا مەبەست ژ ئەركێ شعرییەتێ ل دەڤ (یاكوبسن)ی، زمانێ ئەدەبی زمانەكێ تاكانەیە خودان بهایەكێ جوان و ئیستاتیكیێ تایبەتە ژ زمانێ ئاسایێ رۆژانە جودایە، زێدەباری دیاركرنا بهایێن ئیستاتیكی د ناڤ تێكستیدا ب ڕێكا وێنێن هونەرێن لێكچواندنێ و خواستنێ و تایبەتمەندیا هەڤتەریبی...هتد.
Downloads
References
** ل ساالا (1908)ێ ژدایكبوویە. ل زانكویا سوربون خواندیە، پاشی وەك ماموستا ل كولیژا خواندنێن بلند كاركریە و بۆ كولومبیا، ل سالا (1974)ێ هاتیە ڤەگوهاستن داكو وەك ماموستایێ زانستێ زمانڤانیێ و سەروك بەشێ زمانان كاربكەت. جارەكا دی زڤری پەیمانگەها لێ خواندی ل پاریس، زێدەباری ئەندامبوونا وی ل ئەكادیمیا دانیماركی و فرەنسی.
***زمانڤانەكێ فرەنسیێ هەڤچەرخە، هژمارەكا پەرتووكان داناینە، ژ وان ژی(كلیل بۆ زمانڤانیێ/1968) و (دەرازینكەك بۆ سیمیولوژیایێ/1870) و (گەهاندنا شعری/1969) و (ئاریشێن تیوری یێن وەرگێرانێ) (گالیمار/ 1963) و (مێژوویا زمانڤانیێ ژ دەستپێكێ هەتاكو سەدێ بیستێ/1974).
**** (رومان اوسیبوفیتش یاكوبسن) ل(1896)ێ ژدایكبوویە. ل موسكو ل سالا(1982)ێ مریە. زانایەكێ زمانیە و رەخنەگرەكێ ئەدەبیێ روسیە(1896/1982) ژ رابەرێن قوتابخانا فورمالیستێن روسیە. ئێك ژ گرنگترین زانایێن زمانی ل سەدێ بیستێ بوو، ژبەر كارێن وی یێن پێشەنگانە د پێشڤەبرنا شروڤەكرنا پێكهاتا زمانی و شعرێ و هونەریدا. بۆ پتر پێزانینان بنێرە: یاكوبسون، رومان(1988) قضایا الشعریة: ترجمە: محمد الولی ومبارك حنوز، ط1، الدار البیچا‌و: دار توبقال للنشر.
*****نموونە: شێوەكێ سادەیە بۆ پروسێسا پەیوەندیكرنێ/گەهاندنێ، كو ب شێوێ وێنە یان فۆرم فاكتەرێن پەیوەندیكرنێ و زنجیرەبوون و پەیوەندیا د ناڤبەرا واندا نیشان ددەت. نموونان مفایەكێ مەزن هەیە؛ چونكە ئەو بابەتێ دهێتە بەحسكرن ب ڕێكەكا رێكخستی و رێكوپێك وێنەدكەت، واتە رەهەندێن وی بابەتی ب شێوەكێ سادە بەرچاڤدكەت.
******زانایەكێ دەروونی و زمانیێ ئەلمانیە(1879/1963). ل ئەكادیمیا هنگاریا زانستان ئەندام بوو. ل(1918)ێ بەحسێ ئەركێن زمانی د رەوشەنبیریا رۆژئاڤایێدا كریە. ئەوی ئەركێن زمانی ب تنێ د سێ ئەركاندا سنۆرداركرینە، ئەركێ دەربرینا هەلچوونێ گرێدای فاكتەرێ فرێكەری و ئەركێ كارتێكرنا ئاگەهداركرنێ ب فاكتەرێ وەرگریڤە گرێدایە و ئەركێ نوینەرایەتیكرنێ ب فاكتەرێ بۆڤەگەریڤە گرێدایە.
*******هەڤتەریبی: زاراڤەكێ كەڤنە و د هەمان دەمدا یێ نویە ژی، كو ل سەر دەستێ رەخنەگرێن ئەوروپی هەر ژ ر7ەوانبێژیا كەڤن و ب تایبەت ژلایێ قەشە (روبرت لوپ - Robert Loth) پەیدابوویە، دەمێ ب شروڤەكرنا ئایاتێن تەوراتێ و شعران وەك"سفر أشیعا وایوب"ی رابووی و د سێ شێوەیاندا دیاركرینە: هەڤتەریبا هەڤواتا و دژیەك و ل دویڤئێكبوونێ، بەلێ (یاكوبسن) تێگەهێ هەڤتەریبییێ پێشئێخستیە، دەمێ ڤەكولین ل سەر شعرێن (بو و بودلیر و بلاك)ی كرین، دیسان دەمێ چەندین گوتار ل دور تێگەهێ هەڤتەریبییێ دەرئێخستین و، پشتبەستن ل سەر ڤەكولین و تێبینێن (هوبكنز) كری. بۆ پتر پێزانینان بنێرە: الشیخ، عبد الواحد حسن (1999) البدیع والتوازی: ط1، مصر:مكتبة ومطبعة الاشعاع الفنیة.
ابراهیم، حەسەن (2019) كۆچۆ فەرمانا رەش (رۆمان):چاپا ئێكێ، هەولێر: چاپخانا رۆژهەلات.
البار، عبد القادر (2014) محاضرات فی لسانیات النص- مستوی السنة الاولی ماستر، جامعە قاصدی مرباح و رقلە، كلیە الاداب واللغات.
التغزاوی، یوسف (2014) الوظائف التداولیة واستراتیجیات التواصل اللغوی فی نظریة النحو الوظیفی: ط1، عمان: عالم الكتب الحدیث.
الشیخ، عبد الواحد حسن(1999)البدیع والتوازي :ط1،مصر:مكتبة ومطبعة الاشعاع الفنیة.
المسدی، عبد السلام (د/ت) اڵاسلوبیە واڵاسلوب: ط 3، تونس: الدار العربیە للكتاب.
بركە، فاطمة الطبال (1993) النظریة اڵالسنیة عند رومان جاكوبسون: ط1، بیروت: المٶسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.
بن ذریل، عدنان (2006) اللغة والاسلوب - دراسة: الطبعـة الثانیة منقحة، الاردن: دار مجدلاوی للنشر والتوزیع.
بوحوش، رابح (2009) اللسانیات وتحلیل النصوص: ط2، اربد: عالم الكتب الحدیث.
بومزیر، الطاهر بن حسین (2007) التواصل اللسانی والشعریة: مقاربة تحلیلیة لنظریة رومان جاكبسون: ط1، الجزائر: الدار العربیة للعلوم- ناشرون منشورات الاختلاف.
حماموشی، حمید (2013) الیات الشعریة بین التاصیل والتحدیث- مقاربة تشریحیة لرسائل ابن زیدون (463هـ): ط1، الاردن: عالم الكتب الحدیث.
حمداوی، جمیل (2015) التواصل اللسانی والسیمائی والتربوی: ط1، المغرب: مٶسسة المثقف العربی.
حواس؛ هادی، علی حلو و خالد خلیل (2018) نظریة التواصل بحث فی الاصول والتصورات: 14 May، https://www.ResearchGate.net.
عزام، محمد (2003) تحلیل الخطاب الادبی علی ضوء المناهج النقدیە الحداثیة- دراسة فی نقد النقد: دمشق: منشورات اتحاد الكتاب العرب.
فتحی،عیسی(2015)الوظفیة التبلیغیة للافعال المزید فی سورـ القصص(دراسة اسلوبیة): جامعة الجزائر بن یوسف بن خدة: كلیة العلوم قسم اللغة والحضارة العربیة والإسلامیة.
مرتاض، محمد (2016) مفاهیم جمالیة فی الشعر العربی القدیم، محاولـة نظریة وتطبیقیة: ط1، الجزائر: دار هومة للنشر والتوزیع.
مصلوح، سعد (1984) اڵاسلوب - دراسە لغویە احصائیە: گ1، القاهرە: دار الفكر.
نعمەت، ژیمان صبری؛ محەمەد، عسمەت مەحموود(2021) ئەركێن زمانی د سترانێن كەنالێ (پێلستانك)دا: گوڤاری ئەكادیمیای كوردی، ژمارە(47)، هەولێر: گوڤارێكی ئەكادیمی و زانستی وەرزییە، چاپخانەی زانكوی سەلاحەددین.
یاكوبسون، رومان(1988) قضایا الشعریة: ترجمة/ محمد الولی ومبارك حنوز، ط1، الدار البیضاء: دار توبقال.
It is the policy of the Journal of Duhok University to own the copyright of the technical contributions. It publishes and facilitates the appropriate re-utilize of the published materials by others. Photocopying is permitted with credit and referring to the source for individuals use.
Copyright © 2017. All Rights Reserved.
