قوناغێن وه‌رارا فابلێ د ئه‌ده‌بیاتا كوردیدا

  • PARWEEN RAOF HADI Dept. of Kurdish Language, College of Languages, University of Duhok, Kurdistan Region-Iraq
  • HUSSEIN O. ABDULRAHMAN Dept. of Kurdish Language, Faculty of Humanities, University of Zakho, Kurdistan Region-Iraq
Keywords: فابل، ئه‌ده‌بیاتا كوردی، فۆلكلور، هوزان، چیروك

Abstract

ب درێژاهیا مێژوویێ ئه‌ده‌بیات هه‌لگرێ چه‌ندین په‌یام و ئارمانجێن تایبه‌ت بوو، و نڤیسه‌رىڤیایه‌ مروڤی به‌ر ب مه‌ره‌مێن باش ئاراسته‌ بكه‌ت، له‌ورا ئه‌وى گه‌له‌ك رێك و ئامراز ژ بو ئه‌ڤێ ئارمانجێ بكار ئیناینه‌. ژلایه‌كێ دیڤه‌ هه‌ر ژ ده‌ستپێكا مێژوویێ مروڤ و گیانه‌وه‌ر پێكڤه‌ د ئێك ژینگه‌هدا ژیاینه‌، و مروڤ ل سه‌ر سروشت و ره‌فتارێن وان گیانه‌وه‌ران هه‌لبوویه‌، له‌ورا وى گه‌له‌ك هزر و بیرێن خوه‌ ب رێكاڤان گیانه‌وه‌رانیان ل سه‌ر زارێ وان ئاراسته‌ی جڤاكی كرینه‌، ب بورینا ده‌مى ژانره‌كی ئه‌ده‌بی په‌یدا بوو كو گیانه‌وه‌ر تێدا كارێكته‌ر و كه‌سایه‌تیێ سه‌ره‌كییه‌، و ئه‌ڤ ژانره‌ ب (فابل ) هاتیه‌ نیاسین.
ئه‌ڤڤه‌كولینه‌ هه‌ولدده‌ت كو دویڤچوونا په‌یدابوون و وه‌رارا ژانرێ فابلێ د قوناغێن فولكلور و ئه‌ده‌بیاتا كلاسیك و نوییا كوردیدا بكه‌ت و هنده‌ك ژ به‌رهه‌مێن ئه‌ڤى ژانری شروڤه‌ بكه‌ت

Downloads

Download data is not yet available.

References

ب زمانێ كوردی:
- په‌رتووك:
اسماعیل حقی شاوه‌یس، هه‌ندی پرووپووچى پێشینان و مه‌ته‌ل، چاپخانه‌ی نجاح، (بغداد:1938).
جه‌میل محه‌مه‌د شێلازی، چیروكێن مللیێن كوردی، ئه‌نستیتویا كه‌له‌پورێ كوردی، (سلێمانی: 2005).
حه‌جیێ جندی، حكایه‌تێد جمعه‌تا كوردا، سپیرێز، (دهوك: 2006)
حه‌مه‌ كه‌ریم هه‌ورامی، ئه‌ده‌بی مندالانی كورد دوای راپه‌رین، به‌رگی دووه‌م، كوری زانیاری كوردی، (هه‌ولێر: 2007).
حسین حاجی ئوسمان، رووڤیێ فێلباز، ئه‌نستیتویا كه‌له‌پورێ كوردی، (دهوك: 2012).
حه‌جی جه‌عفه‌ر، چیروك و چیڤانوك ژ فولكلورێ كوردی، ئه‌نستیتویا كه‌له‌پورێ كوردی، (دهوك: 2017).
دیوانی قانع، كوكردنه‌وه‌ی: بورهان قانع، پانیژ، (تهران: 1386).
سه‌رجه‌مى به‌رهه‌می شاكر فه‌تاح، كوكردنه‌وه‌ی: سه‌ید عه‌لى به‌رزه‌نجی، ده‌زگای چاپ و به‌لاوكردنه‌وه‌ی ئاراس، (هه‌ولێر: 2004)، ل 325-346.
سه‌عید دێره‌شی، دیوانا فه‌قیێ ته‌یران، سپیرێز، (دهوك: 2005).
شوكریه‌ ره‌سوول، حیكایه‌تی فولكلورى كوردی ره‌مزی ماڕ نموونه‌ى لێكولینه‌وه‌، ئینستیوتی كه‌له‌پوری كوردی، (هه‌ولێر: 2005)، ل 13.
صدیق صفی زاده‌ بوركه‌یی، دووبه‌یتی بابا تاهری هه‌مه‌دانی، چاپخانه‌ی فروهر، (ته‌هران: 1365).
عبدالرحمن بامه‌رنی، هوزانڤانێ مللى حوسنی بامه‌رنی، چاپخانا خه‌بات، (دهوك: 2002).
فازیل نیزامه‌دین، فه‌رهه‌نگی شیرینی نوێ- عه‌ره‌بی- كوردی، (سلێمانی: 2007).
كوڤان خانكی، ئوسمان سه‌بری و ئالیه‌ك ژ سه‌ربورا وى یا ئه‌ده‌بی، ئه‌كادیمیا كوردی، (هه‌ولێر: 2011).
م.ب. رودینكو، ئه‌فسانه‌ی كوردی، وه‌رگێران: عه‌زیز گه‌ردی، ده‌زگای سه‌رده‌م،(سلیمانی: 2000).
مه‌لا خه‌لیل مشه‌ختی، بهارا دلا، سپیرێز، (دهوك: 2006).
مه‌لا عبدالكریم مدرس و محمد مه‌لا كه‌ریم، دیوانى مه‌حوى، چ2، انتشارات كوردستان،(سنندج: 1381).
مه‌لا مه‌حموود دێرشه‌وى، مشتاخا چیا ژ گوتنێن پێشیا، چ2، چاپخانا زانكویا صه‌لاحه‌ددین، (هه‌ولێر: 2002.
مه‌لا مه‌حموودێ بابه‌زیدی، هه‌شتێ و چوار حیكایه‌تێن كورمانجی (ده‌ستخه‌ت)،. (دانه‌یه‌ك ل ده‌ڤ ڤه‌كوله‌ر هێرش كه‌مال رێكانی پاراستیه‌).
مه‌لا مووسایێ هه‌كارى، در المجالس، ساخكردنه‌وه‌ و لێكولینه‌وه‌: د. هێمن عومه‌ر خوشناو، چاپخانه‌ی هیڤی، (هه‌ولێر: 2019).
محسن عارف صالح، چیروكا زاروكان ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان 1980-2004، سپیرێز، (دهوك: 2007).
محمد امین دوسكی، به‌كر به‌گێ ئه‌رزی، سپیرێز، (دهوك: 2002).
محمد امین دوسكی، فه‌رهه‌نگا سپیرێز عه‌ره‌بی- كوردی، ده‌زگه‌هێ سپیرێز، (دهوك: 2008).
محمد عبدالله، به‌یتێن كوردی، سپیرێز، (دهوك: 2002).
مسعود مصطفى كتانی، هه‌لما ژانا و پێتا ڤولكانا، به‌ندێ 6، هاوار، (دهوك: 2008)
مظفر مصطفى ئیسماعیل، روخسار و ناوه‌روكی چیركی مندالان لای له‌تیف هه‌لمه‌ت، كوری زانیاری كورد، (هه‌ولێر: 2011)
مه‌لا مه‌حموود بایه‌زیدی، جامعێ رساله‌ و حكایتان، دار الطباعه‌یێ اكادیمیا امبراطوری، (پتروگراد:
هه‌ژار موكریانی، بو كوردستان، ئاراس، (هه‌ولێر: 2007).
هیمداد حوسێن، روژنامه‌وانی كوردی سه‌رده‌مى كومارى دیموكراتی كوردستان 1943-1947، ئاراس، (هه‌ولێر: 2008).
ب زمانێ عه‌ربی:
- په‌رتووك:
أبو الفضل جمال الدين، ابن منظور، لسان العرب، دار صادر،( بيروت:1414)، ج9.
علي جزيري، الادب الشفاهي الكوردي، ج2، مطبعة خاني، (دهوك: 2008).
الفيروزآبادى، جد الدين أبو طاهر محمد بن يعقوب ، القاموس المحيط، حقيق: مكتب تحقيق التراث في مؤسسة الرسالة بإشراف: محمد نعيم العرقسُوسي، مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر ، (بيروت:2005 )، ج1.
مثنوي مولانا جلال الدين الرومي، ترجمة: ابراهيم الدسوقي شتا، ج1، المشروع القومي للترجمة، (القاهرة: 2002).
محمد امين دوسكي، لوامع الشهب في شرح ديوان شمس الدين الاخلاطي القطب، سبيريز، (دهوك: 2007).
محمّد بن محمّد بن عبد الرزّاق الحسيني الزبيدي ، تاج العروس، مجموعة من المحققين، دار الهداية، (د.م:د.ت)، ج23.
محمد غنيمي هلال، النقد الادبي الحدیث، دارالعودة، (بيروت: 1997).
- ب پیتێن لاتینی:
Cegerxwin,Diwana 1 (Agir u Pirusk) ), Avesta, Stenbul,2003.
QanatêKurdo: Hîkayet û StranênQehremaniyêyênKurdî, Moskova, 1962.
Hawar,Amadekirin: Mihemed Bekir, cild.1, hejmar 6, 8 Tebax 1932, p.60.
HECÎYÊ CINDÎ, HIKYATED CIMETA KURDA, Weşanxana "Asoxîk", Yêrêvan 2005,Pirtuka vi.

ب زمانێ ئینگلیزی:
Muhamad Badawi, AL-Muhit Oxford Study Dictionary, English-Arabic, Academia, Beirut;2003.
Chris Baldick, Oxford Concise Dictionary of literary Terms,Oxford University press, London:1996.
- بزمانێفارسی:
هاشم سلیمی، چیروك افسانه‌ها و قصه‌های كردی، انتشارات آنا، (تهران:1390ه.ش).
- نامه‌یێن زانكویێ:
ب زمانێ كوردی:
فاضل مجید محمود، شیعری مندالان ل ئه‌ده‌بی كوردیدا، نامه‌ی دكتورا، كولیژى زمان، زانكوی سلێمانی، 2000.
ب زمانێ عه‌ره‌بی:
بلعله‌ امینه‌، القصه‌ على لسان الحیوان العربی و الغربی- لافونتین نموذجا، رساله‌ ماجستیر، كلیه‌ الاداب، جامعه‌ عبدالحمید بن بادیس، (مستاغانم: 2018).
ساسی بهیجه‌، حكایه‌ الخرافه‌ على لسان الحیوان-ابن المقفع و لافونتین نموذجا، رساله‌ ماجستیر، كلیه‌ الاداب، جامعه‌ تلمسان، (الجزائر: 2012)

- كوڤار:
- ب زمانێ عه‌ره‌بی:
امال حسن، الحكایه‌ على لسان الحیوان فی شعر لافونتین، مجله‌ جامعه‌ البعث، المجلد 39، العدد 71، (دمشق: 2017).
- ب تیپێن لاتینی:
KovaraRonahi, sala:1, şam , Ilon 1942, hijmar:6.
KovaraRonahi, sala:1, şam, Adar1943, hijmar:12.
KovaraRonahi, sala:1, şam, Çiriya peşin1942, hijmar:7.
KovaraRonahi, sala:1, şam, Kanuna peşin1942, hijmar:9
KovaraRonahi, sala:1, şam, Nisan1943, hijmar:13.
M. EminBozarselan u Niviskariyawi, KovaraHelwest, Hejmar:1, Sweden, 1995.
Ramazan Pertev, XebatekeGirîng Di DîrokaFolkloraKurdîDe Kemal FewzîÛBerhevkariyaÇîrokênKurdî, PertevbingölÜniversitesiYaşayanDillerEnstitüsü, yil:2Cilt:2Sayi:3.S.52
Published
2022-05-30
How to Cite
HADI, P. R., & ABDULRAHMAN, H. O. (2022). قوناغێن وه‌رارا فابلێ د ئه‌ده‌بیاتا كوردیدا. Journal of Duhok University, 25(1), 269-287. https://doi.org/10.26682/hjuod.2022.25.1.15
Section
Humanities and Social Sciences