خستنه‌پال د گوڤه‌را به‌هدینیدا

  • VIAN IBRAHIM ALI Dept. of Kurdish Language, College of Languages, University of Duhok
  • SHILEER NAIF AMEEN Dept. of Kurdish Language, College of Languages, University of Duhok
  • MOHAMAD SALIH ABDULLA SULAIMAN Dept. of EnglishLanguage, College of Languages, University of Duhok
Keywords: خستنه‌پال، گرێیا گه‌هینه‌ر، گرێیا به‌رناڤى

Abstract

خستنه‌پال په‌یوه‌ندیه‌كا رێزمانیه‌. د گه‌له‌ك زمانێن جیهانێدا هه‌یه‌، به‌لێ د هه‌ر زمانه‌كیدا فورم و پروسێسا خوه‌ یا رێزمانى یا جودا هه‌یه‌. زمانێ كوردى ب گشتى ئێك ژ ئه‌وان زمانانه‌ یێن كو خستنه‌پال تێدا دهێته‌بكارهینان بو مه‌زنكرنا گرێیا ناڤى، به‌لێ هه‌ر دیالێكته‌كێ تایبه‌تمه‌ندیا خوه‌ هه‌یه‌. ئه‌ڤ بابه‌ته‌ د گوڤه‌را به‌هدینیدا ب شێوه‌كێ تێر و ته‌سه‌ل نه‌هاتیه‌ ڤه‌كولین، له‌وڕِا مه‌ هه‌ولدایه‌ تایبه‌تمه‌ندیێن خستنه‌پالێ و ئه‌ركێن مورفیما خستنه‌پالێ دیاربكه‌ین ب شێوه‌كێ وه‌سفى ب رێیا ڤاڤارتنا پێكهاتێن خستنه‌پالێ و دیاركرنا جورێن ئه‌ڤان پێكهاتان. ئه‌م گریمانه‌ دكه‌ین كو ژ لایێ سینتاكسیڤه‌ گرێیا خستنه‌پالێ هه‌یه‌ و دشیاندایه‌ بهێته‌پارچه‌كرن بو دوو جورێن گرێیان، گرێیا(PP) و گرێیا (CP) ل دوڤ جورێ پێكهاتا خستنه‌پالێ و ئه‌وى ئه‌ركێ نیشانێن خستنه‌پالێ بجهدهینت، بو ئه‌نجام گه‌هاندنا ئه‌ڤێ گریمانێ، مفا ژ یاسایێن (X-bar)ێ بو شڕوڤه‌كرنا گرێیان هاتیه‌وه‌رگرتن و شڕوڤه‌كرنا رستێ دچارچوڤێ به‌رنامێ كه‌مینه‌دا (مینیمالیزم پڕوگڕام- MP) هاتیه‌شڕوڤه‌كرن كو رسته‌ وه‌ك گرێیا تافى (TP) هاتیه‌هژمارتن و بكه‌رێ وێ ل جهێ سپێسیفایه‌رى و ته‌واوكه‌رێ وێ گرێیا كاریه‌(VP). ل دوماهیا ڤه‌كولینێ چه‌ند ئه‌نجام هاتینه‌دیاكرن، ژ وانژى مورفیما خستنه‌پالێ دوو ئه‌ركێن رێزمانى دبینیت، ئه‌ركێ به‌رناڤى و ئه‌ركێ گه‌هینه‌رى.
لیستا هێما و كورتكریان:
CP: گرێیا گه‌هینه‌رى، DP: گرێیا دیاركه‌ری، TP : گرێیا تافى، Izp: گرێیا ئیزافێ/خستنه‌پالێ، Spec : سپێك/دیاریكار، Comp : ته‌واوكه‌ر، N: ناڤ، LF : فورمێ لوجیكى، DS: ئاستێ ژناڤدا، NP : گرێیا ناڤى ، SS : ئاستێ سه‌رڤه‌، : PF فورمێ فونه‌تیكى ،PP : گرێیا به‌ند یان به‌رناڤى ، VP: گرێیا كارى ، x : سه‌ره‌، ن: ناڤ ، نى.خ: نیشانا خستنه‌پالێ

Downloads

Download data is not yet available.

References

سانیا جه‌بار عه‌بوزه‌ید (2013) جهگهورینا كه‌رستان د رستێدا ((گوڤه‌را به‌هدینى)) نامه‌ى دكتورا، زانكوی سوران.
صادق بهاْ الدین ئامێدى (1987) رێزمانا كوردى كرمانجى یا ژۆرى و ژێرى یا هه‌ڤبه‌ركرى، چاپا یه‌كێ، چاپخانا دار الشۆون الپقافیه‌ العامه‌، بغداد.
صلاح حویز رسول (2013) پره‌نسیپى ئابوریكردن له‌ زمانى كوردیدا: له‌ روانگه‌ى تیورى ده‌سه‌ڵات و به‌ستنه‌وه‌ و بچوكترین پرۆگرام. ناما دكتورایێ، زانكۆیا كویه‌.
شلیر نایف امین(2015) فرێزێن ئه‌ركى د دیالێكتا سه‌رى یا زمانێ كوردیدا، ناما ماسته‌رێ، زانكویا دهوكێ.
عبدالله حسین رسول(2006) پوخته‌یه‌كى وردى رسته‌سازیى كوردى، چاپی دووه‌م، چاپخانه‌ى كتێبفروشی سوران، هه‌ولێر.
ڤیان ئیبراهیم عه‌لى(2008) تایبه‌تیێن هه‌ڤالناڤى د زمانێ كوردیدا( دیالێكتا سه‌رى- گوڤه‌را به‌هدینى)، ناما ماسته‌رێ، زانكویا دهوكێ.
_________(2015) دوخ د زمانێ كوردیدا ( گوڤه‌را به‌هدینى)، ناما دكتورایێ، زانكویا دهوكێ.
ك.ك.كوردویێف (1984) رێزمانى كوردى به‌ كه‌ره‌سته‌ى دیالێكتى كرمانجى و سۆرانى، وه‌رگێرانى كوردستان موكریانى، چاپخانا الادیب البغدادی، بغداد.
محه‌مه‌دى مه‌حوى، كاروان عومه‌ر قادر، شیلان عومه‌ر حسێن، (2010) دروسته‌ى كردار له‌ زمانى كوردییدا بنه‌ما و دیارده‌، زانكۆى سلێمانى.
محمد سلیم سوارى(2005) رومانا (گوند)،دهوك.
میدیا مراد محمدامین (2009) لێكدان و خستنه‌پاڵ له‌ زمانى كوردى دا(لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كى لێكسیكۆلۆجییه‌)
ئیبراهیم عزیز ئیبراهیم(1979) هه‌ندێ ئامرازى سینتاكسی له‌ زمانى ئه‌ده‌بی ئیمڕۆى كوردیدا، به‌رگى یه‌كه‌م، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى عه‌لاْ، به‌غدا.
Ibrahîm Remezan Zaxoyî (1998)Rêzmana Kurdî, çapa yekê, çapxana kolija Şeri'e, Dihok
-RAŞîD KURD(1990) RÊZMANA ZIMANÊ KURMANCÎ, Nivîsargeha pêşverû a kurdî,Beyrût.
- ب زمانێ عه‌ره‌بى:
ابن هشام الأنصاري(1978) شرح شذور الذهب في معرفة كلام العرب، تحقيق:محمد محيي الدين عبدالحميد، دار الأنصار،
سميرة عبدالسلام عاشور(2006) الاضافة بين العربية و الفارسية، كلية الاداب، جامعة الاسكندرية.من (www.kotobarabia.com)
سيبويه(1973) الكتاب، تحقيق: عبدالسلام محمد هارون، ط الهيئة المصرية العامة للكتاب.
مصطفى غلفان (2010) بمشاركة:د.امحمد الملاخ و د.حافظ اسماعيلي علوي، اللسانيات التوليدية ، عالم الكتب الحديث ، اربد،الاردن
- ب زمانێ ئنگلیزى:
Adams,Jhon Paul(2009)'' The Genitive Case'' from : http:/www.csun.edu/~hcfII 004/ Genitive.html
Carnie,Andrew (2002) Syntax- A Generative Introduction ,Blackwell publishing.
-Chomsky,N.)1995( The Minimalist Program. Cambridge, Mass, MIT: press.
Guilani,M.A.& Yasin,M.S.M.& Hua,T.K.(2012) ''Ezafe:A Problematic Invisible Phoneme for Iranian EFL Learners, International Journal of English Linguistics,Vol.2,No.1,PP 188-198, from: www.ccsenet.org/ijel http//dx.doi.org/10.5539/ijel.v2n1p188
Haig, Geoffrey(2007)The emergence of the Tense Ezafe in Bahdînî Kurdish. Paper presented at the Second Internatinal Conference on Iranian Linguistics, University of Hamburgm August 17-19.
Hasan, Abdul-Nafi' Khdhir (2010)''The presence and Absence of the Genitive in English and Kurdish''.Govari zansten mrovayeti. Vol.48,pp5-22.
Jibreen,M.K.H(1997) An analytic study of the difficulties faced by Iraqi Learners of English in the use
of the tow forms of the English Genitive Case.MA., U of Baghdad.
Strunk,Jan(2003)The structure of the Kurdish noun Phrase. from: http://www.linguistics.ruhr-uni-bochum.de/~strunk / Kurdish Noun Phrase.pdf
Tallerman. Maggie )1998( Understading Syntax,London
Toosarvandani,Maziar &Coppevan Urk(2012)'' The syntax of nominal concord : What ezafe in Zazaki shows us''.Massachusetts Institute of Technology.
Trask. R. (1993( A Dictionary of Gramatical Terms in Linguistics. London and New York, Routledge.
Van Valin, Robert (2001). An Introduction to Syntax. Cambridge : Cambridge University Press.
Published
2021-06-21
How to Cite
ALI, V. I., AMEEN, S. N., & SULAIMAN, M. S. A. (2021). خستنه‌پال د گوڤه‌را به‌هدینیدا. Journal of Duhok University, 24(1), 427-448. https://doi.org/10.26682/hjuod.2021.24.1.22
Section
Humanities and Social Sciences