خواندنه‌كا ئه‌نتروپۆلۆجى بۆ رۆمانا (سییا ئه‌ڤینێ) یا (مه‌همه‌د ئوزون)ى

  • HEERSH TAHER NOORI Dept. of KurdishLanguage, college of Basic Education, University of Duhok
  • BAYAN AHMED HUSSEIN Dept. of KurdishLanguage, college of Basic Education, University of Duhok
Keywords: ئه‌نتروپۆلۆجى، زانست، رۆمانا سییا ئه‌ڤینێ، كۆلتۆر، سیاسه‌ت، تاكێ كورد، جڤاكێ كوردى

Abstract

ئه‌ڤ ڤه‌كۆلینا ب ناڤێ "خواندنه‌كا ئه‌نتروپۆلۆجى بۆ رۆمانا (سییا ئه‌ڤینێ) یا (مه‌همه‌د ئوزون)ى" بابه‌تێ ئه‌نتروپۆلۆجیا وه‌كو زانسته‌كێ مرۆڤناسى ب ره‌نگه‌كێ تیۆرى و پراكتیكى به‌حس دكه‌ت. ئه‌نتروپۆلۆجیا وه‌كو تێگه‌ه د جڤاكێ مرۆڤایه‌تیێدا خودان مێژوویه‌كا كه‌ڤناره‌، به‌لێ وه‌كو بكارئینان د بوارێ ڤه‌كۆلینێن زانستیدا ڤه‌دگه‌ریته‌ڤه‌ بۆ دوماهیا چه‌رخێ (19) و ده‌ستپێكا چه‌رخێ (20). ئه‌نتروپۆلۆجیا پتر هه‌ر زانسته‌كێ جڤاكى ڤه‌كۆلینان ل سه‌ر كۆلتۆر و فۆلكلۆرێ مرۆڤى دكه‌ت وه‌كو به‌شه‌ك ژ زانستێ ئه‌نتروپۆلۆجی. هه‌ر د كه‌ڤندا ڤه‌كۆله‌رێن ئه‌نتروپۆلۆجى ڤه‌كۆلین ل سه‌ر چیڤانوكێن مللى كرینه‌ و كرینه‌ بنه‌ما بۆ نیاسینا ملله‌تان. رابه‌رێ ئه‌نتروپۆلۆجى (شتراوس)ى ئه‌فسانه‌ كرییه‌ بناغه‌ بۆ نیاسینا جڤاكێن سه‌ره‌تایى، د ڤێ ڤه‌كۆلینێدا مه‌ هه‌ولدایه‌ بگه‌هینه‌ گریمانا ڤه‌كۆلینێ د به‌رسڤا وێ پرسیارێدا ئه‌وا د بێژیت: ئایا رۆمانا (سییا ئه‌ڤینێ) د شێت ببیته‌ كه‌ره‌سته‌ و نموونه‌ بۆ ڤه‌كۆلینه‌كا ئه‌نتروپۆلۆجى؟ د ڤێ ڤه‌كولینێدا رۆمانا (سییا ئه‌ڤینێ) وه‌كو رۆمانه‌كا دیرۆكى - جڤاكى دێ كه‌ینه‌ بناغه‌ بۆ نیاسینا جڤاكێ كورده‌وارى ب گشتى و تاكێ كورد ب تایبه‌تى ل به‌ر رۆناهیا به‌شێ ئه‌نتروپۆلۆجیا جڤاكى، چونكه‌ ئه‌ڤ رۆمانه‌ ره‌نگڤه‌دانا بارودوخێ سیاسی و سوسیولۆژیێ جڤاكێ كورده‌وارییه‌. ئه‌ڤ ڤه‌كۆلینه‌ بۆ سه‌ر دوو به‌شان هاتیه‌ دابه‌شكرن به‌شێ ئێكى تیۆرییه‌ به‌حسێ پێناسه‌یێن ئه‌نتروپۆلۆجى ژلایێ زمانى و زاراڤیڤه‌ دكه‌ت دگه‌ل كورتیه‌كا مێژوویى بۆ سه‌رهلدانا ئه‌نتروپۆلۆجیایێ، هه‌روه‌سا به‌حسێ به‌شێن ئه‌نتروپۆلۆجى دكه‌ت. كوردناسى ژى وه‌كو تایه‌كێ ئه‌نتروپۆلۆجى هاتیه‌ به‌حسكرن. به‌شێ دووێ پراكتیكه‌، ئه‌ڤان ته‌وه‌ران بخۆڤه‌ دگریت. لایه‌نێ زمانى و خێزانى و پێكڤه‌ ژیانا ئۆلى و نه‌ته‌وه‌یى و دامه‌زراندنا پارت و كومه‌له‌یێن سیاسى و شورشێن كوردى ل كوردستانێ ل ده‌ستپێكا سه‌دێ بیستێ، هه‌لبه‌ت دگه‌ل نموونێن ئاماژه‌ پێكرى ژ رۆمانا ناڤبرى.

Downloads

Download data is not yet available.

References

ب زمانێ كوردى:
ئه‌سوه‌د، نه‌وزاد ئه‌حمه‌د(2015). فه‌رهه‌نگى زاراوه‌كانى ئه‌ده‌ب و زانسته‌ مرۆڤایه‌تییه‌كان. سلێمانى: ناوه‌ندى غه‌زه‌لنووس بۆ چاپ و بلاوكردنه‌وه‌.
ئه‌لحه‌سه‌ن، ئیحسان محه‌مه‌د(2012). ئینسایكلۆپیدیاى كۆمه‌لناسى. وه‌رگێران: دانا مه‌لا حه‌سه‌ن. سلیمانى: ده‌زگاى چاپ و په‌خشى سه‌رده‌م.
ئادله‌ر، ئه‌لفرێد(2018). تێگه‌هشتنا سروشتێ مروڤان. وه‌رگێران: سیف الله علی مایی، سیار تمر صدیق. هه‌ولێر: چاپخانا هیڤى.
احمد، ارا على(2019). دایگلۆسیا و بالینگوالیزم ل هه‌رێما كوردستانێ. دهوك: په‌رتوكخانا گازى.
توفیق، زرار صدیق(2014). كۆمه‌ڵگاى كورده‌وارى له‌ سه‌ده‌كانى ناوه‌ست. هه‌ولێر: ناوه‌ندى ئاوێر بۆ چاپ و بلاوكردنه‌وه‌.
حوسێن، هیمداد(2014). رێبازه‌ ئه‌ده‌بییه‌كان. چاپى سیێه‌م. هه‌ولێر: ده‌زگاى چاپ و بلاوكردنه‌وه‌ى رۆژهه‌لات.
دێره‌شى، سه‌عید(به‌رهه‌ڤكرن)(2007). مه‌لا مه‌حموودێ بازیدى ته‌رجه‌ما شه‌ره‌فنامه‌یا شه‌ره‌فخانێ بدلیسى. دهوك: ده‌زگه‌هێ سپیرێز یێ چاپ و به‌لاڤكرنێ.
دوسكی، محمد أمین(2013). قاموس سپیرێز(كردی - عربی). چاپا دووێ. دهوك: ده‌زگه‌هێ سپیرێز یێ چاپ و به‌لاڤكرنێ.
ره‌سۆل، شوكریه‌(2009). رۆلى مارگرێت روودینكۆ له‌ بوژاندنه‌وه‌ى كه‌له‌پورى كورددا. هه‌ولێر: له‌ بلاوكراوه‌كانى كتێبخانه‌ گشتییه‌كان.
سالح، ره‌فیق(2006). سه‌رجه‌مى به‌رهه‌مى محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌كى به‌ك خولاصه‌یه‌كى تاریخى كوردو كوردستان له‌زور قه‌دیمه‌وه‌ تا ده‌ورى ئیمرو. به‌رگى چواره‌م. سلێمانى: بنكه‌ى ژین.
عه‌بدولخالق، مه‌سعود(2015). مه‌وسوعه‌ى جودى بۆ چه‌مك و زاراوه‌كانى سه‌رده‌م. به‌رگێ ئێكێ. چاپادووێ. هه‌ولێر: نوسینگه‌ى ته‌فسیر بۆ بلاوكردنه‌وه‌و راگه‌یاندن.
عمر، محمد(2013). فه‌رهه‌نگى مه‌ورید(ئینگلیزى - كوردى). چاپا دووێ. سلیمانى: له‌ بلاۆكراوه‌كانى كتێبخانه‌ى زانیار.
غه‌ریب، كه‌مال جه‌لال(2003). كه‌مالنامه‌ فه‌رهه‌نگى زانستى(عه‌ره‌بى - ئینگلیزى - كوردى). سلێمانى: چاپخانه‌ى رێنوێن.
فه‌كووهى، ناسر(2018). توندوتیژى سیاسى(تیۆرییه‌كان، لێكۆلینه‌كان، شێوه‌كان و رێكاره‌كان). وه‌رگێران: شه‌ماڵ ته‌ته‌ر عه‌بدولخالق. هه‌ولێر: خانه‌ى موكریانى بۆ چاپ و بلاوكردنه‌وه‌.
قه‌ره‌نى، ئه‌حمه‌د(2019). پیڤه‌رێن رێكخستنه‌ڤه‌یا جڤاكێ هه‌رێما كوردستانێ. هه‌ولێر: ئه‌كادیمیاى كوردى.
كه‌ریم، ستار باقى(2019). كۆمه‌لناسى كورده‌وارى(هه‌ولێر وه‌ك نموونه‌). هه‌ولێر: فێربوون بۆ چاپ و بلاوكردنه‌وه‌.
كۆهێن، برۆس(2014). بنه‌ماكانى كۆمه‌لناسى. وه‌رگێران: چه‌كۆ ئه‌حمه‌دى. هه‌ولێر: ده‌زگاى چاپ و بلاوكردنه‌وه‌ى رۆژهه‌لات.
ناوخوش، سه‌لام و یێن دى(2013). كوردولوجى. چاپى پازده‌هه‌م. هه‌ولێر: له‌ بلاوكراوه‌كانى كتێبخانه‌ گشتیه‌كان.
نه‌به‌ز، جه‌مال و یێن دى(1974). به‌ركوتیكى خه‌رمانى كوردناسى له‌ ئه‌وروپا. به‌غدا: چاپخانه‌ى كۆرى زانیارى كورد.
نوره‌دین، بوار(2007). ره‌دووكه‌وتن له‌ كه‌لتورى كوردیدا. چاپى دووه‌م. هه‌ولێر: ده‌زگاى ئاراس بۆ چاپكردنه‌وه‌.
نێروه‌یى، عه‌لى ته‌ته‌ر (2002). بزاڤا سیاسى ل كوردستانێ 1908 - 1927. دهوك: ده‌زگه‌هێ سپیرێز یێ چاپ و وه‌شانێ.
. Mehmed Uzun(1989). SIyA EVINE. Sweden. wesanen doz. 22
ب زمانێ عه‌ره‌بى:
ابراهیم، الزهره‌(2009). الانپروبولوجیا والانپروبولوجیا الپقافه‌. دمشق: النایا للدراسات والنشر والتوزیع.
23. أبلال، عیاد(2011). أنپروبولوجیا الأدب دراسه‌ أنپروبولوجیه‌ للسرد العربی. القاهره‌: روافد للنشر والتوزیع.
أوجی، مارك(2016). أنپروبولوجیا العوالم المعاصره‌. الترجمه‌: گواهری میلود. بیروت: دار الروافد الپقافیه‌- ناشرون.
ایركسون، توماس هایلاند و نیلسون، فین سیفرت(2013). تاریخ النڤریه‌ الأنتروبولوجیه‌. ترجمه‌: لاهاى عبد الحسن. الجزائر: منشورات الاختلاف.
بــوگقــوقه‌، مــبروك(27/10/2010). الأنپروبولــوجیا الپقافیـــه‌. ژ مـــالــپه‌رێ: WWW.aranthropos.coMhttp://
بیلتو، بیرتی ج(2010). دراسه‌ الانپروبولوجیا المفهوم والتاریخ. ترجمه‌: كاڤم سعدالدین. بغداد: بیت الحكمه‌.
توفیق، هوگر گاهر(2005). الألفبا‌و الكوردیه‌ بالحروف العربیه‌ و الحروف اللاتینیه‌ نشوۆها وتگورها(1898 - 1932). دهوك: دار سبیریز للگباعه‌ والنشر.
تیلوین، مصگفى(2011). مدخل عام فی الانپروبولوجیا. بیروت: دار الفارابی منشورات الاختلاف.
الجوهری، محمد(2010). معجم مصگلحات العلوم الاجتماعیه‌(انجلیزی - عربی). ؟. المركز القومی للترجمه‌.
الجوهرى، محمد و شكری، علیا‌و(2007). مقدمه‌ فی دراسه‌ الانپروبولوجیا، ؟. قاهره‌: ؟.
چلبی، اولیا(2014). رحله‌ اولیا چلبی فی كوردستان عام(1065ه- 1655م). الترجمه‌: رشید فندی. الگبعه‌ الپانیه‌. دهوك: مگبعه‌ محافڤه‌ دهوك.
الحفنی، عبدالمنعم(2000). المعجم الشامل لمصگلحات الفلسفه‌. الگبعه‌ الپالپه‌. القاهره‌: مكتبه‌ مدبولی.
خورشید، فوێد حمه‌(1983). اللغه‌ الكردیه‌ التوزیع الجغرافی للهجاتها. بغداد: مگبعه‌ الوسام.
زكی بك، محمد امین(2005). خلاصه‌ تاریخ الكرد وكردستان(من اقدم العصور التاریخیه‌ حتى اڵان). الگبعه‌ الپانیه‌. بغداد: دار الشۆون الپقافه‌ العامه‌.
الزیباری، گاهر حسو(2008). دراسات فی المجتمع الكوردی المعاصر. دهوك: دار سبیریز للگباعه‌ والنشر.
زیود، زینب(2017 - 2018). علم الانسان(الأنپروبولوجیا الپقافیه‌). دمشق: منشورات جامعه‌ دمشق كلیه‌ التربیه‌.
الشاعر، محمد فتحی(1991). الأكراد فی عهد عماد الدین زنكى (521ه/541ه - 1127/1146م). المنوفیه‌: توزیع دار المعارف جامعه‌ المنوفیه‌.
السندی، بدرخان(2007). المجتمع الكردی فی المنڤور الاستشراقى. الگبعه‌ الپانیه‌. دهوك: دار سپیرێز للگباعه‌ والنشر.
الشماس، عیسى(2004). مدخل الى علم الانسان (الأنپروبولوجیا)دراسه‌. دمشق: من منشورات اتحاد الكتاب العرب.
الصالح، مصلح(1999). الشامل قاموس مصگلحات العلوم الاجتماعیه‌. الریاچ: دار عالم الكتب.
گقوش، محمد سهێل(2015). تاریخ الاكراد(637 - 2015ز). بیروت: دار النفائس للگباعه‌ والنشر والتوزیع.
عبد، عبدالواحد مشعل(2016). سمات الدوله‌ الحدیپه‌ واداره‌ المجتمع المتعدد(رۆیه‌ نڤریه‌ فی الانپروبولوجیا السیاسیه‌ عن قیم التسامح والتعایش السلمی فی العراق). السلیمانیه‌: مجله‌ جامعه‌ التنمیه‌ البشریه‌. العدد(4).
قاسملو، عبدالرحمن(2008). كردستان والكرد(دراسه‌ سیاسیه‌ واقتصادیه‌). ترجمه‌ من الانكلیزیه‌: پابت منصور(الدكتور غانم حمدون). الگبعه‌ الپانیه‌. السلیمانیه‌، من منشورات بنكه‌ى ژین.
لموالدی، عواگف عگیل(2015 - 2016). محاچرات فی الأنپروبولوجیا دعم بیداغوجی لگلاب علم الاجتماع. الجزائر: جامعه‌ الشاژلی بن جدید-الگارف، كلیه‌ علوم الاجتماعیه‌ والانسانیه‌.
لیندزی، جیمس(2012). العالم الاسلامی فی العصور الوسگى. ترجمه‌: ناصر الحجیلان. أبوڤبی: هیئه‌ أبوڤبی للسیاحه‌ والپقافه‌.
میر، لوسی(1981). مقدمه‌ فی الانپروبولوجیا الاجتماعیه‌. ترجمه‌: شاكر مصگفى سلیم. بغداد: دار الشۆون الپقافه‌ العامه‌.
النوری، قیس(1982). المدخل الى علم الانسان. بغداد: مگابع مدیریه‌ دار الكتب للگباعه‌ والنشر.
الهرزانی، نورى یاسین(2007). الكاكییه‌ دراسه‌ أنپروبولوجیه‌ للحیاه‌ الأجتماعیه‌. اربیل: دار ئاراس للنشر.
هولتكرانس، ایكه(1972). قاموس مصگلحات الانپروبولوجیا والفولكلور. ترجمه‌: محمد الجوهری، حسن الشامی. قاهره‌: دار المعارف.

ب زمانێ ئینگلیزی:
Barnar, Alan and spencer, Jonathan(2002). Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology, first edition, new york: Routledge .
Eriksen, Thomas Hylland(2004). What is Anthropology? firs puplished. London: pluto press.
OXFORD WORDPOWER(1999).
Published
2021-06-10
How to Cite
NOORI , H. T., & HUSSEIN, B. A. (2021). خواندنه‌كا ئه‌نتروپۆلۆجى بۆ رۆمانا (سییا ئه‌ڤینێ) یا (مه‌همه‌د ئوزون)ى. Journal of Duhok University, 24(1), 207-232. https://doi.org/10.26682/hjuod.2021.24.1.12
Section
Humanities and Social Sciences